Theo khái niệm dân sự chung, thừa kế là việc chuyển giao tài sản, lợi ích, các quyền và nghĩa vụ từ một người đã chết sang một cá nhân khác nào đó. Tài sản của người chết để lại được gọi là di sản. Thừa kế theo pháp luật là trường hợp mà người chết có di sản nhưng chết không để lại di chúc hoặc có di chúc nhưng không hợp pháp hoặc các trường hợp khác. Vì vậy, sẽ phải áp dụng các quy định, điều kiện, thủ tục theo luật định để phân chia di sản này.
I. Pháp luật áp dụng
– Bộ Luật Dân sự 2015;
– Luật Công chứng 2014;
– Nghị định 29/2015/NĐ-CP, ngày 15/03/2015, về hướng dẫn chi tiết thi hành Luật công chứng.
II. Các nội dung chính của thừa kế theo pháp luật
1. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
Điều 650, Bộ Luật Dân sự 2015 quy định thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp:
– Người để lại di sản không có di chúc;
– Người để lại di sản có di chúc nhưng di chúc không hợp pháp;
– Người để lại di sản có di chúc nhưng những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
– Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
2. Xác định Người thừa kế theo pháp luật
– Theo quy định, những người có quan hệ gần gũi đối với người để lại di sản thừa kế và cùng được hưởng di sản thừa kế theo pháp luật được gọi là hàng thừa kế. Việc hưởng di sản thừa kế sẽ được ưu tiên theo hàng thừa kế, những người cùng hàng thừa kế được hưởng phần thừa kế ngang nhau. Chỉ khi trong hàng thừa kế thứ nhất không có hoặc không còn hoặc có nhưng không có quyền nhận, bị truất quyền nhận thừa kế hay từ chối nhận di sản thì những người ở hàng thừa kế thứ hai mới được nhận di sản và tương tự chỉ khi hàng thứ nhất và thứ hai không có hoặc không còn ai nhận di sản thì hàng thứ ba mới được nhận di sản thừa kế. Việc xác định chính xác hàng thừa kế là căn cứ quan trọng để phân chia di sản thừa kế theo pháp luật.
– Những quy định về hàng thừa kế, chia di sản thừa kế đối với người thừa kế theo pháp luật được quy định cụ thể tại Điều 652 Bộ Luật Dân sự 2015.
III. Thủ tục chia di sản thừa kế
– Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết.
– Sau khi có thông báo về việc mở thừa kế, những người thừa kế có thể họp mặt để thỏa thuận về việc: Cử người quản lý di sản, người phân chia di sản, xác định quyền, nghĩa vụ của những người này; Cách thức phân chia di sản. Mọi thỏa thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản.
– Văn bản thỏa thuận của những người thừa kế phải áp dụng và tuân theo đúng quy định tại Điều 57, Điều 58 Luật Công chứng; Điều 18, Nghị định 29/2015/NĐ-CP ngày 13/05/2017 quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật Công chứng.